Vaðlaheiðargöng: Verða á kostnað skattgreiðenda

 

„Þetta er þrátt fyrir allt gríðarlega mikilvæg framkvæmd, þetta er góð framkvæmd þjóðhagslega, umhverfislega, hvað varðar umferðaröryggi og marga fleiri þætti í byggða- og atvinnulegu tilliti, hún mun standa undir sér og borga sig sjálf.“

Þetta sagði Steingrímur J. Sigfússon, í Sprengisandi í janúar 2012. Hann var viss í sinni sök. Þá þegar voru uppi efasemdir um framkvæmdina. „Ég lít því svo á að sönnunarbyrðin hvíli á þeim sem ætla allt í einu núna, þegar við erum komin með tilboð í verkefnið vel undir kostnaðaráætlun, að segja nei, nei, nú hættum við við, þetta er allt í plati. Þá er búið að hafa menn að fíflum hér árum saman, sem hafa í góðri trú undirbúið þetta verkefni og fengið hvert skref fyrir sig samþykkt á Alþingi,“ sagði Steingrímur í viðtali sem ég áttti við hann.

Tveir plús tveir eru ekki fimm

Ég talaði við fleiri um Vaðlaheiðargöng. Til dæmis Ólöfu Nordal, þá innanríkisráðherra. Það var í ágúst 2015: „Við þing­­menn Sjálf­­stæð­is­­flokks­ins greidd­um at­­kvæði gegn þess­­ari fram­­kvæmd á síð­asta kjör­tíma­bili. Við höf­um haft áhyggj­ur af þessu frá upp­­hafi. Tveir plús tveir verða aldrei fimm, sama hvað þú reyn­ir að reikna.“

Sem er ekki alveg rétt, Kristján Þór Júlíusson og Tryggvi Þór Herbertsson, sem voru þingmenn Sjálfstæðisflokksins í Norðausturkjördæmi, sögðu já við ríkisábyrgðinni á láni til framkvæmdanna. Bjarni Benediktsson, þá fjármálaráðherra, sagði í þætti hjá mér að hann gerði ráð fyrir að ríkisábyrgðin myndi öll falla á ríkissjóð.

Lendir á skattgreiðendum

Þegar hér var komið var kostnaðurinn rokinn fram úr öllum þeim reiknidæmum sem stuðst hafði verið við.

Ólöf var samasinnis og Bjarni. Hún sagði í Sprengisandi að sér finn­ist staða fram­kvæmd­ar­innar gríð­ar­legt áhyggju­efni og að hún ótt­ist að þetta sé ekki í síð­asta sinn sem farið verði í fram­kvæmdir sem vitað sé að kosti meira en gert var ráð fyr­ir. „Síðan kem­ur stór reikn­ing­ur og hann lend­ir á skatt­greið­end­um.“ „Ég sé ekki hvernig þetta get­ur endað með öðrum hætti og ef ég hef rangt fyr­ir mér skal ég vera sú fyrsta til að við­ur­­­kenna það.“

Þá var kostnaðurinn kominn hálfum öðrum milljarði fram úr áætlunum. Nú hafa tæpir fimm milljarðar bæst við, og það með ábyrgð ríkissjóðs. Ríkið lán­aði Vaðla­heið­ar­göngum upphaflega 8.700 millj­ónir króna á 3,7 pró­senta verð­tryggðum vöxt­um, og það fé átti að duga fyrir stofn­kostn­aði.

Vaðlaheiðargöng og Harpa

Steingrímur J. Sigfússon sagði, í Sprengisandi í janúar 2012, að vissulega sé áhætta í framkvæmdinni. Það væri ekkert nýtt. Hann nefndi óvissuna og áhættuna sem fylgdi að klára tónlistarhúsið Hörpuna. Það hafi þó verið gert, áætlanir hafi gengið eftir og nú gangi reksturinn vel. Steingrímur sagði að ef menn hefðu með nákvæmlega sömu rökun þá, getað tínt til endalausa áhættuþætti og óvissu og sagt að ekki væri hægt að ráðast í verkefnið. Ef menn nálguðust þetta með svona gagnrýnu hugarfari eins og sumir gera með Vaðlaheiðargöng, þá sýnist mér að lítið yrði um opinberar framkvæmdir á Íslandi.

Hvað sem hverjum kann að þykja er eitt víst. Sagan gerð Vaðlaheiðarganga er ekki öll. Enn er talsvert eftir áður en umferð fer um göngin. Og hvort og þá hvenær þau borga sig veit enginn. Ólöf Nordal var ekki bjartsýn: „Tveir plús tveir verða aldrei fimm, sama hvað þú reyn­ir að reikna.“

Sigurjón M. Egilsson